Verbeeldingskracht & empathie

Wie is jouw held of heldin? Als vijftienjarige was Johann Olav Koss, heel lang een held voor mij. Ik heb nu al even niet meer aan hem gedacht, maar deze bescheiden Noor inspireerde me toen ik zelf nog atlete was. Dat inspiratievuur bezorgde me clubrecords, die nog steeds staan als een huis. Records uit de vorige eeuw! Ken je deze nog? Carl Lewis? Of Flo-Jo?

Nog een held van me – Daniel Barenboim. Ik heb hem ooit ‘ontmoet’:

Op een vroege maandagochtend, sta ik op de trein naar Parijs te wachten. Helaas kon ik het pianoconcert van Daniel Barenboim niet bijwonen in het Concertgebouw, dus besluit ik naar Parijs te gaan, waar hij de avond erop een concert geeft. Ik wacht op het perron, februari en koud, maar met een warme, rode winterjas aan en kijk om me heen. En daar staat hij! Daniel Barenboim. Mijn held. Op het perron! Rechts van mij. Nauwelijks vijf meter tussen ons! Ik kan hem aanraken. Ik wil hem aanraken. Op dat moment, hét moment, word ik links op mijn schouder getikt, ik kijk opzij en de conducteur vraagt me: “Wacht u op de trein die naar Parijs gaat?”. “Eh, ja.”, stamelde ik, terwijl de adrenaline door mijn lijf spuit. “Die gaat niet.”. “Huh…?”. Is dit een grap?!!! Snel kijk ik naar rechts – mijn held is gevlogen.

Met drie verschillende boemeltreintjes kom ik aan Parijs. Tien uur later dan gepland. Met mijn koffertje en al, ga ik direct door naar de concertzaal en vijf minuten voor aanvang zit ik in de gereserveerde stoel bij te komen, en probeer ik mijn adem op orde te krijgen. Het licht gaat uit in de zaal, de zaal nog rumoerig door de gejaagdheid van de stad. Dan komt Daniel op, neemt kalm plaats achter de vleugel, intense stilte, stilte die neerdwarrelt als tedere sneeuwvlokjes op de schouders van het publiek. En dan: zijn eerste aanslag.

Daniel Barenboim is mijn grote held. Dat laat zich lastig uitdrukken. Dat gevoel is groot. Naast zijn muzikale talenten als concertpianist en dirigent, is hij eigenzinnig en gedreven en hij veroorzaakt controverse, zoals bijvoorbeeld in Israël, door de concertante uitvoering van muziek van Richard Wagner uit te voeren, die in Israël niet meer was gespeeld sinds 1938. Taboe vanwege antisemitisme. De verontwaardiging was invoelbaar en duidelijk te zien. Ik zag de uitvoering later op tv, maar wat ik ook zag was een heldendaad. Samen met de Amerikaans-Palestijnse auteur Edward Said creëerde hij in 1999 het West-Eastern Divan Orchestra, om zo vredesinspanningen tussen Israël en de Palestijnen te initiëren en een weg te zoeken om het Israëlisch-Arabisch conflict te beëindigen. In het orkest spelen zowel jonge Arabische als Israëlische muzikanten. Met muziek wil Daniel Barenboim wereldproblemen oplossen.

Door de ogen kunnen kijken van een ander, scherp zien, voorbij labels, en als dat net zo gewoon is geworden als naar links en rechts kijken voordat je oversteekt – dan ben je een held.

Ons inleven in een ander kunnen we trainen. We kunnen ons empathisch vermogen trainen. Zoals Koss zijn beroemde dijspieren trainde. Hoe? Door iedere dag met iemand in gesprek te gaan die je niet kent bijvoorbeeld. Door in gesprek te gaan met iemand die je niet kent, train je je verbeelding. Je vermogen je in te leven in een ander. Verbeelding is hét middel voor empathie. Muziek, theater, beeldende kunst, film, verhalen, gesprekken zijn prachtige middelen om ons verbeeldingskracht bij te brengen

Empathie is de kunst je in je verbeelding te verplaatsen in de gedachten van andere mensen, daardoor hun gevoelens en standpunten te begrijpen en je in je handelen daardoor te laten leiden.

Na het concert, in het typisch Parijse hotelletje, denk ik aan de lange reis. En mijn ontmoeting. De laatste paar haltes van mijn reis, werden de passagiers en ik getrakteerd op gezang in de metro. Een oude man stond, losjes geleund tegen de achterwand ‘Somewhere over the rainbow’ te zingen. Dit lijkt een verhaaltje, een grap zelfs, dat is het niet. Stel je voor. Daniel je hebt iets gemist.

Sieta

In Ben ik een empaat? Ontdek hoe je jouw unieke heldervoelende kwaliteiten kunt beschermen en inzetten van Stephanie Red Feather ontdek je of jij als hoogsensitief persoon wellicht een gids in deze nieuwe tijd bent: een empaat. Met deze praktische gids geeft Red Feather empaten alle tools in handen om zichzelf te versterken en zo hun rol in de ontwikkeling van de mensheid te kunnen omarmen.

Roman Krznaric laat in Empathie zien wat nodig is om dit empathisch vermogen optimaal aan te spreken. Krznaric sprak met verschillende hoogempatische mensen, zoals acteurs en verpleegkundigen, en put uit meer dan tien jaar onderzoek naar empathie. Hij gaat ook in op vragen als: Kun je je te veel inleven? Hoe leer je baby’s empathie aan? En waarin verschilt empathie van compassie of sympathie?